مطالعه بیوشیمیایی گونه هایی از جنس scrophularia و امکان استفاده از آن در تاکسونومی

فقدان تنوع در ویژگی های مورفولوژیکی اعضای تیره گل میمون، انتخاب بدون ابهام یک ویژگی مناسب برای طبقه بندی این تاکسون ها را دشوار ساخته است. امروزه بکارگیری علوم زیستی مختلف مانند آناتومی، جنین شناسی، سیتولوژی و فیتوشیمی، می تواند به تاکسونومی این خانواده کمک نماید. بویژه با پیشرفت و توسعه دانش استخراج ترکیبات شیمیایی، علم کموسیستماتیک به عنوان یک روش مفید برای این منظور مطرح شده است که می تواند اطلاعات مفیدی را برای سهولت در طبقه بندی گیاهان تیره گل میمون فراهم نماید. جنس scrophularia متعلق به خانواده گل میمون و دارای حدود 300 گونه از گیاهان گلدار علفی است و به نام علف خنازیر نیز معروف می باشد. گیاهان این جنس در سراسر نیمکره شمالی پراکنش دارند ولی مرکز پراکنش این گیاهان در جنوب شرقی آسیا می باشد و تعداد کمی از گونه های آن در اروپا و آمریکای شمالی یافت می شوند. صفت اختصاصی جنس scrophularia تولید و ذخیره ایریدوئیدهایی مانند آکوبین، کاتالپول و هارپاگوزید است. همچنین تعداد زیادی گلیکوزید فنیل اتانوئیدی از گیاهان این جنس جداسازی شده است. ریشه های خشک گونه های این جنس در طب شرقی برای درمان تب، آماس و تورم، یبوست، التهاب حلق و حنجره استفاده می-شوند. هدف از این پژوهش بررسی فیتوشیمیایی گونه های scrophularia azerbaijanica وscrophularia variegata ssp. variegata از گیاهان بومی استان آذربایجان شرقی می باشد. به منظور جداسازی متابولیت های ثانویه، اندام هوایی و ریشه این گیاهان با دستگاه سوکسله و به ترتیب با حلال-های n- هگزان، دی کلرومتان و متانول عصاره گیری شد. عصاره متانولی با استفاده از دستگاه hplc و به وسیله ستون ods خالص سازی گردید. ترکیبات بدست آمده از عصاره خالص سازی شده با استفاده از روش طیف سنجی 1hnmr و مقایسه با داده های مرجع تعیین ساختمان شدند. مطالعه فیتوشیمیایی گونه scrophularia azerbaijanica منجر به جداسازی و شناسایی پنج ترکیب عمده شامل دو ترکیب ایریدوئیدی به نام های 6-]"4-o-(p- متوکسی)-e- سیناموئیل[ رامنوپیرانوزیل کاتالپول و ]6-o- ("2،"3- دی استیل،"4-e-سیناموئیل)- رامنوپیرانوزیل[- کاتالپول و سه گلیکوزید فنیل اتانوئیدی به نام-های ورباسکوزید (اکتئوزید)، متیل ورباسکوزید و مارتینوزید شد. بعلاوه یک گلیکوزید ایریدوئیدی به نام ]6-o- ("2- وانیلوئیل)- رامنوپیرانوزیل[ کاتالپول و یک گلیکوزید فنیل اتانوئیدی به نام مارتینوزید از گونهscrophularia variegata جداسازی شد. شناسایی ترکیبات ایریدوئیدی و گلیکوزیدهای فنیل اتانوئیدی در این دو گونه از جنس scrophularia زمینه را برای مطالعات بیشتر در مورد نقش فیزیولوژیکی این ترکیبات و امکان استفاده از آنها در کموتاکسونومی این جنس فراهم می نماید.